Autoewaluacja – czy rozwijam się w ramach wolontariatu?

Dostaliście się na wymarzony wolontariat. Pracowaliście zgodnie ze swoim zakresem obowiązków, zrobiliście wszystko, co do was należało. Na koniec dostajecie papierowe potwierdzenie na piśmie, dyplom, bombonierkę, uścisk dłoni prezesa organizacji i na tym wasz wolontariat się kończy. Czy jedynym jego rezultatem jest tylko ten pozyskany papierek i wpis do CV? Czy zakres obowiązków i ilościowe podsumowanie godzin odbytego wolontariatu mówi coś o waszym rozwoju? Czy podsumowując wolontariat możecie bez cienia wątpliwości powiedzieć, że było warto?

Jedną z bolączek wolontariatu jest brak możliwości łatwego sprawdzania, czy podejmowane działania w jakikolwiek sposób nas rozwijają. A jeśli już rozwijają, to w którą stronę i z jakim skutkiem.

Badanie naszego rozwoju w wersji idealnej powinno być przeprowadzone przez profesjonalistę, który po przepracowaniu z nami wszystkich rozwojowych tematów pokaże co się zmieniło, a nad czym powinniśmy popracować. Tylko problem w tym, że badanie takie byłoby strasznie drogie – i własnie zasobożerność – a co za tym idzie pochłanianie finansów, jest tym, co blokuje większość programów certyfikujących i oceniających kompetencje. Wolontariuszy oraz organizacji nie stać na powszechne badania tego typu.

Jest jednak prosty i sprawdzony sposób, który umożliwia zweryfikowanie naszego rozwoju w ramach praktycznie każdej działalności, zarówno społecznej, jak i zawodowej. Ale wymaga dodatkowej pracy i zaangażowania.

Autoewaluacja

Ewaluacja to systematyczne badanie naszych cech i kompetencji. Przy czym kluczowa w tej definicji jest „systematyka”. Tylko porównując badania zrobione w pewnym odstępie czasu – na przykład przed i po wolontariacie – możemy zaobserwować zmiany.

Autoewaluacja polega na tym, że to my jednocześnie jesteśmy badaczem i badanym. Przynajmniej za pierwszym razem nie jest to proste, ale w miarę pracy pozwala na dość sprawną pracę ze sobą.

Wyzwaniem w autoewaluacji jest szczerość. Jesteśmy ludźmi i mamy wręcz niesamowite zdolności do ubarwiania i popełniania błędów poznawczych.

Kompetencje kluczowe

Autoewaluacja musi być powtarzalna – to znaczy, że po każdym badaniu musimy mieć do dyspozycji dane, które da się między sobą porównać.

Podstawą dla porównania będą w tym przypadku nasze nowo nabyte kompetencje – czyli połączenie wiedzy, umiejętności i postaw. Kompetencja pokazuje, że mamy określona wiedzę i potrafimy z niej skorzystać w praktyce oraz, że wpływa ona na nasze określone postawy.

Aby ułatwić poruszanie się w gąszczu różnych możliwych do nabycia kompetencji, zostały one pogrupowane przez specjalistów i podzielone na 8 kompetencji kluczowych. 

1. porozumiewanie się w języku ojczystym
2. porozumiewanie się w językach obcych
3. kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne
4. kompetencje informatyczne
5. umiejętność uczenia się
6. kompetencje społeczne i obywatelskie
7. inicjatywność i przedsiębiorczość
8. świadomość i ekspresja kulturalna

Każdy wolontariat i każda prace społeczna i zawodową można przeanalizować pod kątem nabycia lub rozwoju którejś z kompetencji kluczowych.

Co daje autoewaluacja

Podsumowanie własnego rozwoju jest kluczowe, jeśli mamy mieć świadomość jakie nowe umiejętności nabywamy, albo nad którymi z nich musimy popracować. Daje to możliwość doboru kolejnych wolontariatów ze względu na potrzebne nam nowe umiejętności. Umożliwia też kontynuowanie naszego rozwoju w określonym kierunku.

Jednak autoewaluacja ma też swoje wady:

• Badając sami siebie jesteśmy podatni na wszelkie przekłamania we własnej ocenie, łącznie ze wszystkimi wspomnianymi błędami poznawczymi.
• Ewaluacja służy tylko nam, ponieważ nie jest dokumentem, którym możemy się pochwalić na przykład przyszłemu pracodawcy.
• Autoewauacja pokazuje nasz rozwój, ale nie potwierdza nabycia konkretnych kompetencji – nie jest w żaden sposób weryfikowana i bazuje tylko na naszej wiedzy.
• Możemy wpaśc w pułapkę „nieświadomej niewiedzy”. Dopóki nie doświadczymy okreslonego zdażenia możemy nie wiedziec, że brakuje nam jakichś kompetencji.

Czy warto

Zdecydowanie tak. Lepiej jest mieć pod ręką nawet prostą autoewaluację swoich osiągnięć, nawet jeśli będą w niej błędy – niż nie mieć żadnej.

Schemat ewaluacji wolontariusza oparty o kompetencje kluczowe jest wykorzystywany w procesie certyfikacji Youthpass dla działań programu Erasmus+ (a wcześniej w ramach programu Młodzież w działaniu) i jako taki doczekał się wielu sprawdzonych narzędzi i publikacji. W ramach programu dodano komponent certyfikacji angażujący osoby weryfikujące i certyfikat potwierdzający nabycie kompetencji, ale działania te są wymuszone i finansowane przez program Erasmus+, więc jako pozaprogramowi wolontariusze możemy jedynie zaadoptować część autoewaluacyjną.

Schemat ten jest na tyle elastyczny, że został zaadoptowany z dobrym skutkiem na zasadzie autoewaluacji do podsumowania rozwoju wolontariuszy w ramach pilotażu Programu Wolontariatu Długoterminowego koordynowanego przeze mnie w Centrum Wolontariatu w Warszawie.

Narzędzia

• Youthpass na skróty – to publikacja przygotowana na potrzeby programu Młodzież w działaniu. zawiera szczegółowo opisane pytania ewaluacyjne dla każdej z kompetencji kluczowych. Z mniej istotnych dla nas rzeczy zawiera opis całego procesu uczenia się w ramach wolontariatu europejskiego (EVS).
• Z powyższą publikacją ciężko jest samodzielnie pracować, dlatego na jej podstawie przygotowałem formularz autoewaluacji zawierający wszystkie pytania analizujące kompetencje kluczowe w formacie docx. Dzięki niemu możesz gromadzić lub przygotowywać swoje ewaluacje na komputerze.

O czego zacząć

Najprostszą formą ewaluacji wolontariatu będzie porównanie naszych kompetencji przed jego rozpoczęciem i po jego zakończeniu. Porównując obie ewaluacje możemy świadomie określić te kompetencje, które zostały rozwinięte przez wolontariat. Możemy też zbudować swoją własna mapę potrzeb – oznaczyć które z kompetencji chcielibyśmy rozwijać przez różne działania i szukać odpowiedniego wolontariatu.

Bibliografia

• Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2006/962/WE z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie [Dz.U. L 394 z 30.12.2006]
• Youthpass na skróty. Rozpowszechnianie rezultatów uczenia się, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Narodowa Agencja Programu „Młodzież w działaniu”, Warszawa 2011
• Youthpass for all! Recognition of learning, focusing on inclusion groups, SALTO-YOUTH Inclusion Resource Centre, SALTO-YOUTH Training and Cooperation Resource Centre, 2012

Autoewaluacja – czy rozwijam się w ramach wolontariatu? by Karol Krzyczkowski is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.