Edukacja Globalna – źródła wiedzy i finansowania

Czy chcemy tego, czy nie, żyjemy w globalnym świecie. Globalnym nie tylko informacyjnie, bo w sumie to oglądane w tv czy internecie transmisje na żywo z drugiego końca świata już nikogo nie dziwią. Ale przede wszystkim naszych wyborów, które są także globalne, nawet jeśli o tym nie wiemy. To, jak żyjemy, wpływa już nie tylko na nas i na nasze najbliższe otoczenie, ale na życie setek tysięcy ludzi na całej planecie. A my coraz bardziej ten wpływ rozumiemy. Przynajmniej część z nas i tylko w teorii, bo z praktyką jest u nas w kraju ciągle słabo.

Nie dziwisz się, że pisze, że to nasze decyzje mają wpływ, a nie decyzje innych mają wpływ na nas? Niestety w globalnym świecie, to bogatsi maja wpływ na biedniejszych, przede wszystkim przez ekonomię. My jesteśmy bogaci. Na przekór farmazonom głoszonym codziennie w TV, szczególnie w okresie wyborów. Jak chcesz zrobić coś dobrego dla siebie to się pozbądź telewizora. Sprawdzam to na sobie od 2 lat. Działa.

Nie żyjemy w “ruinie” jak to twierdzą niektórzy politycy. W ruinie jest co najwyżej system edukacji, który takich polityków wypuścił. Żyjemy w demokratycznym państwie prawa, mamy dostęp do edukacji, służby zdrowia i wody zdatnej do picia. Jak nam się coś nie podoba to mamy prawo głośno to powiedzieć, mamy czynne i bierne prawo wyborcze, jesteśmy otoczeni służbami, które są gotowe nieść nas pomoc, a jak nam się coś tu nie podoba, to możemy się spakować i w każdej chwili stąd wyjechać. Tylko tyle, albo aż tyle.

Edukacja globalna istnieje właśnie po to, żebyśmy mogli zrozumieć jakimi szczęściarzami jesteśmy i jak bardzo beztrosko do tego szczęścia podchodzimy. Że nasze szczęście jest czasami okupione nieszczęściem innych. Zrozumienie tego systemu naczyń połączonych jakim jest obecny świat, jest przepustką do lepszego życia dla naszych dzieci, wnuków i prawnuków.

Trochę teorii

Nie jest proste w kilku zdaniach wyjaśnić czym jest edukacja globalna. Jedna z prób została podjęta w ramach Deklaracji z Maastricht:

Edukacja globalna otwiera ludziom oczy i umysły na świat oraz uświadamia im konieczność podejmowania działań na rzecz upowszechnienia sprawiedliwości, równości i praw człowieka dla wszystkich. Edukacja globalna jako globalny wymiar edukacji obywatelskiej obejmuje edukację rozwojową, edukację o prawach człowieka, edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju, edukację na rzecz pokoju i zapobiegania konfliktom oraz edukację międzykulturową.

Źródło: Deklaracja z Maastricht w sprawie edukacji globalnej (pdf, wersja angielska)

W latach 2010-11 próby zdefiniowania edukacji globalnej w Polsce podjęła się międzysektorowa grupa składająca się z przedstawicieli NGO, ministerstw, uczelni i instytucji edukacyjnych. Wyszedł z tego spory, ale bardzo treściwy opis, który naprawdę pomaga w zrozumieniu tego tematu.

Edukacja globalna to część kształcenia obywatelskiego i wychowania, która rozszerza ich zakres przez uświadamianie istnienia zjawisk i współzależności globalnych. Jej głównym celem jest przygotowanie odbiorców do stawiania czoła wyzwaniom dotyczącym całej ludzkości. Przez współzależności rozumiemy wzajemne powiązania i przenikanie systemów kulturowych, środowiskowych, ekonomicznych, społecznych, politycznych i technologicznych.

Edukacja globalna kładzie szczególny nacisk na:

• tłumaczenie przyczyn i konsekwencji zjawisk,
• ukazywanie wpływu jednostki na globalne procesy i wpływu globalnych procesów na jednostkę,
• przełamywanie istniejących stereotypów i uprzedzeń,
• przedstawianie perspektywy Globalnego Południa,
• kształtowanie krytycznego myślenia i zmianę postaw.

Do aktualnych wyzwań globalnych zaliczyć można m.in.:

• zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie,
• poprawa jakości życia w krajach Globalnego Południa,
• ochronę praw człowieka,
• zapewnienie zrównoważonego rozwoju,
• budowanie partnerskich relacji gospodarczych i społecznych pomiędzy krajami Globalnej Północy i Globalnego Południa.

Szczególnie istotne w edukacji globalnej jest:

• tłumaczenie przyczyn i konsekwencji opisywanych zjawisk,
• przedstawianie perspektywy Globalnego Południa,
• rozumienie świata jako złożonego i dynamicznie zmieniającego się systemu,
• kształtowanie krytycznego myślenia i zmianę postaw,
• ukazywanie wpływu jednostki na globalne procesy i wpływu globalnych procesów na jednostkę.

Źródło: Centrum Edukacji Obywatelskiej

Co ważne, termin edukacja globalna używany jest zamiennie z określeniami edukacja rozwojowa i edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Jeśli te definicje nadal są zbyt skomplikowane, to można sięgnąć po pomoce wizualne

Jak nie dyskryminować

Z niezrozumiałych terminów użytych w tej definicji są dwa dla nas znaczące – globalna północ i globalne południe. Skąd się wzięły i dlaczego nie mówimy o trzecim świecie? Z dwóch przyczyn.

Pierwsza jest taka, że był to termin zaproponowany przez demografa Alfreda Sauvy w efekcie zimnej wojny, gdzie pierwszym światem były zachodnie państwa kapitalistyczne, drugim wschodnie państwa komunistyczne, a trzecim państwa pozostałe. Zimna wojna się skończyła i tak jak z użycia wyszły określenia pierwszego i drugiego świata, tak powinniśmy bez żalu rozstać się z trzecim światem.

Drugą przyczyna jest stygmatyzacja i stereotypowe pojmowanie państw określanych jako trzeci świat jako biednych, słabo rozwiniętych, słabych politycznie, zacofanych, głodnych, skonfliktowanych, skorumpowanych – i co nam jeszcze w tym zakresie do głowy przyjdzie, bo niestety w nas też ciągle ten stereotyp żyje.

Po upadku żelaznej kurtyny zostały przyjęte mniej stygmatyzujące określenia na grupy te państw. Globalna północ to kraje wysoko rozwinięte i jeśli spojrzeć na mapę to w większości mieszczą się one na północnej półkuli naszej planety. Globalne południe, to kraje rozwijające się, znacznie bardzie zróżnicowane kulturowo niż oparta na wzorcach kultury zachodniej globalna północ, które w znacznej mierze mieszczą się na półkuli południowej.

Do tej pory w naszej cywilizacji i kulturze istnieją stereotypy dotyczące trzeciego świata, dlatego ważną częścią w edukacji globalnej jest etyka informowania o globalnym południu. To my, jako edukatorzy, jesteśmy pierwszymi osobami, które łamią stereotypy wśród naszych odbiorców. Trzeci świat ma zniknąć z naszych słowników, a pierwszym objawem, że edukacja globalna działa jest ten, kiedy osoby z którymi przebywamy zaczynają mówić o globalnym południu.

Dla lepszego zrozumienia jak bardzo stereotypy zakorzeniają się poprzez język wystarczy przejrzeć Kodeks w sprawie obrazów i wiadomości dotyczących krajów Globalnego Południa (pdf), który powinien być pierwszą lekturą dla każdego, kto chce zająć się tym tematem. Kodeks ten został rozwinięty w dwóch doskonałych poradnikach o tym jak mówić, opisanych w dalszej części.

Czy warto wejść z temat edukacji globalnej

Jeśli twoja organizacja realizuje już jakiekolwiek działania edukacyjne, to na pewno warto. Sam temat edukacji globalnej jest tematem stosunkowo młodym i od niedawna jest obecny w podstawie programowej w szkołach. Jednak w naszym społeczeństwie jest wiele osób, które ze względu na swój wiek jeszcze się z tym zagadnieniem nie zetknęły. A są to osoby, których wybory i działania są najistotniejsze, bo to osoby w wieku od 25 lat wzwyż. Jeśli to czytasz, bo nie znasz tematu edukacji globalnej – to właśnie taką osobą jesteś.

Ani osobom, które obecnie pracują, ani seniorom nikt w zakresie ich edukacji nie tłumaczył jak działa globalizm naszego świata i jak ich codzienne decyzje na ten świat wpływają. Mamy potężny kawałek pola do edukacyjnego obrobienia…

Źródła wiedzy i materiałów edukacyjnych o edukacji globalnej

W Polsce istnieje wiele organizacji i inicjatyw, które działają w zakresie edukacji globalnej i dzięki którym mamy dostęp do wspanialej bazy gotowych materiałów edukacyjnych, szkoleń i kursów, które pomogą nam zrozumieć to zagadnienie.

Część organizacji oprócz materiałów organizuje również kursy dla osób, które chcą zajmować się tym tematem. Warto się doszkolić zanim zacznie się działać, chociaż w przypadku mniejszych działań powinna wystarczyć wiedza książkowa, doświadczenie w działaniach edukacyjnych i odpowiednie przygotowanie.

Lektura obowiązkowa

Na początek, jeszcze przed zmierzeniem się z edukacją globalną polecam lekturę Przewodnika po edukacji globalnej (pdf). Ułatwia on zrozumienie co jest tematem edukacji globalnej, jakie tematy wchodzą w spektrum edukacji globalnej i czego dotyczą.

Dodatkowo zanim zaczniecie informować innych o tym jak działa edukacja globalna, przeczytajcie jak to robić zgodnie z kodeksem etyki:

Źródła zasobów edukacyjnych

Centrum Edukacji Obywatelskiej – materiały edukacyjne, scenariusze i publikacje skierowane przede wszystkim do nauczycieli pracujących z młodzieżą szkolną.

Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła” – materiały edukacyjne dla nauczycieli dotyczące edukacji najmłodszych, linki, informacje o szkoleniach.

Polska Zielona Sieć – organizacja prowadząca różne serwisy tematyczne, między innymi serwis Akcja dla globalnego południa poświęcony tematyce globalnego rozwoju, oraz serwis Dla klimatu poświęcony zmianom klimatycznym.

Fundacja Edukacja dla Demokracji – jedna z największych organizacji animujących działania edukacji globalnej wśród organizacji pozarządowych. Uruchomiła Modułowy elektroniczny podręcznik edukacji globalnej zawierający szeroki zbiór materiałów edukacyjnych, skierowanych do nauczycieli, pedagogów, edukatorów, animatorów. Znajdują się w nim między innymi scenariusze zajęć z edukacji globalnej, z których korzystać mogą wszystkie zainteresowane osoby.

Instytut Globalnej Odpowiedzialności – materiały edukacyjne i informacyjne, publikacje, broszury. Co ważne grupą docelową dla działań edukacyjnych jest zarówno przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, jak i uczelnie wyższe.

Polska Akcja Humanitarna – wyszukiwarka materiałów edukacyjnych dla nauczycieli. Co ciekawe wyszukiwarka nie jest dostępna przez nawigację po stronie www PAH, ale można się do niej „dogooglać” z zewnątrz – nie każdy ma więc dostęp do tych materiałów.

Dom Spotkań im. Angelusa Silesiusa – scenariusze i pomoce wizualne dla zajęć edukacyjnych z dziećmi.

Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie – ogólnopolska organizacja prowadząca działalność na rzecz zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji oraz przestrzegania praw człowieka i zasad ochrony środowiska w biznesie. Serwis ekonsument.pl zawiera między innymi bazę wiedzy i materiały edukacyjne.

Amnesty International – edukacja o prawach człowieka.

Stowarzyszenie Wolontariatu Misyjnego Młodzi Światu – oprócz wolontariatu zajmuje się także działaniami edukacyjnymi między innymi poprzez Park Edukacji Globalnej „Wioski Świata” i udostępnienie bazy materiałów edukacyjnych dla szkół.

Fundacja Partners Polska – pomogła w tłumaczeniu najbardziej odjechanego materiału edukacyjnego jaki w życiu widziałem. Jak uczyć o edukacji globalnej poprzez… telenowelę! Polecam! Serial Makutano Junction to serial edukacyjny produkowany przez brytyjsko-kenijską firmę Mediae. Na podstawie losów bohaterów, mieszkańców fikcyjnego kenijskiego miasteczka o nazwie Makutano Junction serial w przystępny sposób przedstawia tematy dotyczące edukacji, ochrony środowiska, partycypacji politycznej. Pokazuje związek pomiędzy stabilnością ekonomiczną społeczności, a zdrowiem, międzynarodowym systemem handlowym i walką z chorobami HIV/AIDS. Wszystkie tematy występują w kontekście państwa globalnego Południa, jakim jest Kenia. Dodatkowo duża biblioteka publikacji na stronie organizacji.

Dzięki Fundacji film został uzupełniony polskim tłumaczeniem w napisach. Jeśli ich nie widzicie, to zmieńcie ustawienia odtwarzania youtube. Uwaga, wciąga.

Polskie Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu – materiały edukacyjne dla nauczycieli szkół ponadpodstawowych dotyczących zrównoważonego rozwoju i sprawiedliwego handlu.

Koalicja Sprawiedliwego Handlu – artykuły, publikacje, materiały promocyjne i edukacyjne dotyczące sprawiedliwego handlu.

Co robią inni

Tydzień Edukacji Globalnej (TEG) to czas na promowanie i realizację wielu wydarzeń związanych z edukacja globalną. Corocznie odbywa się w trzecim tygodniu listopada, a większość organizacji promuje swoje działania poprzez portal Tygodnia Edukacji Globalnej. Oprócz kalendarium można tam znaleźć opisy dobrych praktyk, materiały edukacyjne i inspiracje. Jeśli nie wiesz jak twoja organizacja może włączyć się w działania edukacyjne, lub nie do końca rozumiesz czym jest edukacja globalna – znajdź takie wydarzenie blisko siebie i włącz się w nie.

Finansowanie

Temat edukacji globalnej zawiera się w szeroko pojmowanej edukacji dzieci, dorosłych i seniorów. Idee te można w łatwy sposób wpisać w każdy projekt edukacyjny i każde źródło finansowania działań edukacyjnych. Jednak warto wspomnieć o dwóch źródłach dedykowanych projektom edukacji globalnej.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych – ogłasza corocznie konkurs Edukacja Globalna. Wspiera duże, dedykowane projekty i działania regrantingowe do finansowania mniejszych inicjatyw. Jeśli potrzebujesz informacji z mojego wpisu o tym jak działa Edukacja Globalna, to te fundusze nie są dla ciebie. Ale możesz z nich skorzystać pośrednio.

Corocznie MSZ w ramach konkursu wybiera podmioty, które jako operatorzy regrantingu będą wspierali mniejsze działania skupione na edukacji globalnej. Co ciekawe regranting ten był realizowany zanim pierwsze wzmianki o regrantingu pojawiły się w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Fundacja Edukacja dla Demokracji – można przyjąć za pewnik, że jak co roku będzie odpowiedzialna za regranting, bo zajmuje się tym od dobrych kilku lat. Oprócz regrantingu można skorzystać również z komponentu szkoleniowego, w ramach którego przyszli animatorzy uczą się jak działać w zakresie edukacji globalnej oraz otrzymują możliwość zrealizowania wydarzenia edukacyjnego z pomocą mikrograntu. Działanie to jest w sam raz dla początkujących i to od niego polecam zacząć przygodę z edukacja globalną.

Edukacja Globalna – źródła wiedzy i finansowania by Karol Krzyczkowski is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.