Wolontariat i związki zawodowe

W dotychczasowej historii wolontariatu w Polsce jedyną głośną sprawą, w której byli obecni i związkowcy i wolontariusze, była ta zakończona wyrokiem sądu (pdf), który pokazał, że w związku zawodowym wolontariusz nie może realizować działań, które wchodzą w zakres prowadzonej przez wiązek działalności gospodarczej. My to wiemy od dawna, związek musiał dostać po głowie od wymiaru sprawiedliwości. Dura lex, sed lex.

Ochrona i wspieranie wolontariuszy na świecie

Podnosząc swoje kompetencje albo szukając nowych i ciekawych informacji często sięgam po materiały na temat wolontariatu publikowane przez różne agendy i organizacje z innych krajów. Dzięki temu wiem, że istnieje wiele ciekawych mechanizmów, które działają w innych krajach, a o których w Polsce słychać co najwyżej na spotkaniach ekspertów albo w rozmowach kuluarowych.

Jednym z takich przykładów jest nieformalny system ochrony wolontariusza. Związki zawodowe reprezentują pracowników, ale równie chętnie podejmują się interwencji w imieniu wolontariuszy, jeśli ich prawa są naruszane, między innymi poprzez mobbing i dyskryminację. Niektóre podręczniki dla wolontariuszy wprost wymieniają związki zawodowe jako organizacje, w których wolontariusze mogą zgłaszać tego typu przypadki.

Jak to wygląda u nas

W kwietniu 2013 zrobiłem mały eksperyment i przygotowałem pismo z kilkoma pytaniami. W związku z tym, że byłem wtedy pracownikiem Centrum Wolontariatu i mogło to wpłynąć na sposób rozpatrzenia tego pisma, zdecydowałem się na wystąpienie tylko pod swoim imieniem i nazwiskiem, nie podpierając się autorytetem organizacji. Pismo było przygotowane w wersji papierowej, bo z mailami to różnie bywa w oficjalnej korespondencji.

Szanowni Państwo,

od kilku lat jestem wolontariuszem. Wolontariat uzupełnia moja pracę zawodową i daje mi możliwość samorealizacji oraz oderwania się od codziennych obowiązków. Daje mi także niesamowitą satysfakcję ze zrobienia czegoś pozytywnego dla mojej społeczności lokalnej.

W trakcie moich działań obserwuję wiele dobrych praktyk we współpracy wolontariuszy z organizacjami i instytucjami korzystającymi. Ale w wolontariacie, jak w życiu, zdarzają się także konflikty. W większości przypadków do rozwiązania problemów wystarczy dialog lub w skrajnych przypadkach mediacja.

W wielu krajach UE związki zawodowe są wymieniane, jako organizacje wspierające także wolontariuszy, w szczególności zakresie korzystania przez nich ze swoich praw i obowiązków. Dodatkowo związki zawodowe czuwają nad odpowiednią organizacja wolontariatu, szczególnie w placówkach, w których pracują równolegle wolontariusze i osoby zatrudnione.

Chciałbym się dowiedzieć, czy Państwa organizacja, oprócz pracowników, jest w stanie wspierać także wolontariuszy, napotykających na problemy w związku z realizacją swoich działań. W szczególności chodzi mi o takie sytuacje jak:

• Naruszenie zapisów Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
• Naruszenie przez korzystającego Umowy o współpracy z wolontariuszem,
• Konflikt w zakresie obowiązków powierzonych wolontariuszom i obowiązków wykonywanych przez pracowników danej organizacji / instytucji,
• Mobbing,
• Dyskryminacja w miejscu odbywania wolontariatu,
• Pomoc wolontariuszowi w przypadku zaobserwowania przez niego innych nieprawidłowości w miejscu odbywania wolontariatu, które się go bezpośrednio nie tyczą;

Dodatkowo chciałbym się dowiedzieć, czy powyższa pomoc jest świadczona także osobom, które nie są członkami Państwa organizacji.

Będę wdzięczny za możliwie dokładne ustosunkowanie się do powyższych zagadnień. Zastrzegam także, że Państwa odpowiedź, zostanie przekazana w celach informacyjnych innym wolontariuszom, a także organizacjom wspierającym rozwój wolontariatu w Polsce, w celu lepszego informowania osób działających jako wolontariusze.

Z poważaniem,
(…)

Uzbrojony w koperty rozesłałem je do moim zdaniem największych reprezentantów środowisk związkowych:

• NSZZ Solidarność
• Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych
• Związek Przedsiębiorców i Pracodawców

Zrobiłem błąd, bo nie wysłałem pisma listami poleconymi z potwierdzeniem odbioru. W każdym razie efekt był taki, że nikt mi nie odpisał…

Zmiany na horyzoncie

Od tamtej pory wiele się zmieniło. Powstał Ogólnopolski Związek Zawodowy Inicjatywa Pracownicza o lewicowym i społecznym nastawieniu. Propozycja uregulowania wolontariatu na styku z biznesem pojawiło się też w programie Partii Razem:

Zakażemy darmowych staży. Wprowadzimy minimalne wynagrodzenie godzinowe dla stażystów. Uregulujemy instytucję wolontariatu i ukrócimy nadużywanie jej w celach komercyjnych.

Temat jest więc trochę bardziej czytelny niż w 2013, a ludzie wydają się bardziej świadomi. Warto więc powtórzyć eksperyment, z nadzieją, że tym razem pisma trafią do osób, które orientują się w temacie i będą w stanie cokolwiek na ten temat powiedzieć, nawet jeśli będzie to „Panie, weź Pan się z tym wolontariatem, my jesteśmy od palenia opon na ulicach”.

Dziś idę na pocztę z nową seria wysyłek. Listy idą do:

• NSZZ Solidarność
• OPZZ
• ZPiP
• OZZ IP

Jako bonus pisze z podobnymi pytaniami do Państwowej Inspekcji Pracy. Może to nie związek zawodowy, ale miło by mi było wiedzieć, że jest jakaś instytucja, która może interweniować.

Zgodnie z nieobowiązującą w tym przypadku zasadą z KPA, ale utartą jako normalny termin odpowiedzi, daję im 30 dni na wysłanie odpowiedzi od dnia następnego po otrzymaniu listu. Zobaczymy co z tego wyjdzie. Czas start.

Wolontariat i związki zawodowe by Karol Krzyczkowski is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.