Wolontariusze na mocy przepisów Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (UoDPPW) maja zapewnioną prawną ochronę między innymi w postaci ubezpieczenia i unormowania współpracy z korzystającymi z ich działań. Ale przepisy samej ustawy to nie wszystko.
Pośród gąszczu nie tylko ustawowych przepisów istnieją 3 przywileje dla wolontariuszy, które nie są często wykorzystywane, ale warto o nich pamiętać. Zarówno dla własnego dobra jak i możliwości ich wykorzystania.
1. Zwolnienie z opłaty za wydanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego
Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym i przepisów wykonawczych do tej ustawy wydanie informacji z rejestru (najczęściej jest to tzw. zaświadczenie o niekaralności) kosztuje 20,00 zł.
Ale na mocy zapisu Art. 24. ust. 1a. określeni wolontariusze zyskują pewien przywilej:
Od uiszczenia opłaty za wydanie z Rejestru informacji o osobie zwolnieni są (…) będący wolontariuszami kandydaci na kierowników wypoczynku lub wychowawców wypoczynku, obowiązani do przedstawienia informacji organizatorowi wypoczynku na podstawie art. 92p ust. 8 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm. 4) ).
Aby skorzystać ze zwolnienia musimy oczywiście być wolontariuszami i być kandydatami na kierowników lub wychowawców wypoczynku i zgodnie postępować zgodnie z procedurą opisaną w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Sprawiedliwości:
Osoba, która chce skorzystać z powyższego zwolnienia powinna do wniosku załączyć pismo, sporządzone przez organizatora wypoczynku, potwierdzające, że jest ona wolontariuszem będącym kandydatem na wychowawcę lub kierownika formy wypoczynku.
2. Posiłek regeneracyjny
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (UoDPPW) w Art. 45. ust. 1. mówi o obowiązkach korzystającego. W podpunkcie 2) wskazuje, że korzystający ma obowiązek:
zapewnić wolontariuszowi, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania przez niego świadczeń, w tym – w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z ich wykonywaniem – odpowiednie środki ochrony indywidualnej;
W swoim Komentarzu do ustawy Hubert Izdebski pisze o tym przepisie:
W ust. 1 odsyła się w sposób bezpośredni do odpowiednich przepisów z zakresu prawa pracy – co wiąże się z zasadą wyrażoną w Art. 42. ust. 1. iż świadczenia wolontariusza odpowiadają świadczeniu pracy (choć nie stoi za nimi stosunek pracy, lecz odrębny stosunek prawny).
Dzięki powyższej interpretacji UoDPPW wiemy, że na wolontariat ma wpływ część przepisów dotyczących pracowników. Jednym z takich przepisów obecnych w Kodeksie Pracy jest Art. 232., który mówi, że:
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje tych posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania.
W tym wypadku sam przepis mówi o pracownikach, ale poprzez opisany Art. 45. odwołuje się do niego UoDPPW, przez co dotyczy on także wolontariuszy. Rozporządzenie, o którym tu mowa, to Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.
Rozporządzenie gwarantuje posiłek regeneracyjny o wartości około 1000 kcal wolontariuszom pracującym fizycznie, których wydatek energetyczny w ciągu zmiany przekracza:
- w przypadku mężczyzn 2000 kcal (1500 kcal zimą)
- w przypadku kobiet 1100 kcal (1000 kcal zimą)
Dodatkowo opisuje szczegółowo sam posiłek oraz warunki jego przygotowania. Rozporządzenie zawiera również przepisy dotyczące udostępniania napojów zimnych i gorących w zależności od temperatur otoczenia – polecam jego lekturę. Jest proste i zajmuje jedną stronę. Ponadto rozporządzenie to jest dość dobrze opisane i wyjaśnione w różnych innych poradnikach dotyczących prawa pracy, gdzie możemy szukać dodatkowych informacji i wyjaśnień na ten temat, oraz przykładów zastosowania tego prawa.
Zapis ten jest o tyle ważny, że posiłki regeneracyjne wydawane na mocy tych przepisów nie stanowią dla wolontariusza przychodu. Jeśli nie są spełnione powyższe wymogi, to w przypadku zapewnienia wolontariuszowi posiłku po stronie wolontariusza powstaje przychód, od którego należy zapłacić podatek dochodowy… Całe szczęście fiskus nie dowiaduje się zwykle co, gdzie i na czyj koszt jedzą wolontariusze (bo tej fiskalnej paranoi byłoby aż za nadto).
3. Niższa składka NFZ
Korzystający na mocy zapisów UoDPPW ma możliwość ubezpieczenia wolontariusza zarówno poprzez polisę od Następstw Nieszczęśliwych Wypadków (NNW) jak i Odpowiedzialności Cywilnej (OC). Może również skorzystać w określonych warunkach z możliwości odprowadzenia na wolontariusza składki NFZ, dzięki której wolontariusz może nieodpłatnie korzystać z publicznej służby zdrowia. Możliwość taką daje Art. 46. UoDPPW
Wolontariuszowi mogą przysługiwać świadczenia zdrowotne na zasadach przewidzianych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Sama UoDPPW jest w tym zakresie bardzo lakoniczna, ale możemy sięgnąć po pozostałe przepisy. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych zawiera kilka artykułów opisujących ubezpieczenie wolontariusza. W Art. 68. w ust. 2. mówi, że
Korzystający może zgłosić wolontariusza do ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli nie jest on objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z innego tytułu.
Czyli wolontariusz może być objęty ubezpieczeniem zdrowotnym, jeśli nie przysługuje mu ono z innych źródeł, czyli nikt go za niego nie już płaci. Dodatkowo w ust. 6. mówi, że
Wolontariusz, o którym mowa w ust. 2, zostaje objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z dniem określonym w umowie zawartej przez korzystającego z Funduszem, a przestaje być nim objęty z dniem rozwiązania umowy lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek.
Oznacza to obowiązek zgłoszenia wolontariusza przez korzystającego i pilnowanie właściwego opłacania jego składek na NFZ.
Dlaczego taka możliwość to przywilej wolontariusza? Jeśli osoba nie ma opłacanych składek zdrowotnych, bo na przykład nie studiuje, nie jest zatrudniona na umowę o pracę, a swoje źródło utrzymania ma oparte na innych przychodach, z których nie opłaca się składki NFZ (np. artysta zatrudniamy na podstawie umów o dzieło), albo jest niezarejestrowanym bezrobotnym – to formalnie taka osoba nie może bezpłatnie korzystać ze służby zdrowia. Aby mogła to robić, musi się sama ubezpieczyć w NFZ i musi sama opłacać tam swoje składki zdrowotne.
Zgodnie z zapisami Ustawy składka dla osób samodzielnie ją opłacających wynosi 9% ich zadeklarowanych dochodów, ale nie mniejszych niż przeciętne wynagrodzenie. Według NFZ składka ta na w miesiącach lipiec, sierpień, wrzesień 2016 r. wynosi minimum 382,16 zł miesięcznie.
Przywilej wolontariuszy polega na tym, że korzystający odprowadza na wolontariusza również 9% składkę, ale liczoną od minimalnego (nie od przeciętnego) wynagrodzenia, co w 2016 roku daje składkę wysokości 166,50 zł miesięcznie. Rocznie daje to różnicę wysokości 2587,92 zł na korzyść wolontariusza.
Oczywiście opłacanie składki przez korzystającego obciąża go dodatkowymi kosztami. Spotkałem się jednak z praktykami, w których to wolontariusze prosili korzystającego o opłacanie im składek NFZ, a potem równoważyli je swoimi darowiznami na rzecz korzystającego.
Na koniec
Jeśli chcesz skorzystać z powyższych przepisów, to miej świadomość, że nie jestem prawnikiem. O ile dołożyłem wszelkich starań, żeby interpretacje wypływały z doświadczenia, które mam w wolontariacie, znanych mi interpretacji prawnych i działań, które się na takich interpretacjach opierały, to nadal są to tylko interpretacje. Prawnicy mogą je zinterpretować tak jak ja, albo zupełnie inaczej.
Dlatego jeśli chcesz skorzystać z powyższych zapisów, a szczególnie z punktu 2. i 3., w którym ocieram się o prawo podatkowe, to wiedz, że nie ponoszę odpowiedzialności za ewentualne odmienne interpretacje tych przepisów i konsekwencje, które z tego mogą wyniknąć. Skonsultuj się najpierw ze swoim księgowym albo prawnikiem, bo z fiskusem nie ma żartów.
3 przywileje wolontariusza, o których możesz nie wiedzieć by Karol Krzyczkowski is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.